Met doordachte renovatie van energielabel G naar A++

Gepubliceerd op: 29 Juli 2014

In Amsterdam heeft Stadsdeel West een modelwoning ingericht om bewoners en eigenaren te inspireren tot energiezuinige maatregelen. Met combinaties van moderne technieken en systemen voor na-isolatie van Recticel Insulation blijkt renovatie van verouderde woningen een duurzaam alternatief voor sloop en nieuwbouw. Op driehoog organiseerden de bouwpartners een druk bezochte kennissessie.

Het blok van zeventig portiekwoningen aan de Woutertje Pietersestraat stamt uit 1959, toen energiegebruik nog nauwelijks een rol speelde. Bouwkundig specialist Sjaak Besseling van Stadsdeel West wist de meeste huurders te overtuigen van de voordelen van dubbele beglazing nadat het stadsdeel het gebouw had aangekocht. Hij wijst vanaf het balkon op de aangrenzende nieuwbouw om de laatste plannen voor de buurt te verduidelijken. “Dit hele blok zou worden gesloopt om ruimte te maken voor een nieuwe inrichting, maar door de crisis kon dat niet doorgaan. Daarom hebben wij adviesbureau DWA begin vorig jaar gevraagd om de mogelijkheden voor goede renovatie te onderzoeken.”

Volgens Dick van ’t Slot, energieadviseur bij DWA, bepaalt het ambitieniveau de mogelijkheden. “Bij een maximale terugverdientijd van tien tot vijftien jaar zijn er natuurlijk de nodige beperkingen. Ons onderzoeksrapport was gericht op praktische haalbaarheid, maar schetste ook een goed beeld van het maximaal haalbare. Er zijn veel vergelijkbare woningen in Amsterdam, en bij Stadsdeel West groeide het enthousiasme over energiezuinige renovatie. Zo ontstond het idee om samen met leveranciers een modelwoning in te richten met voorbeelden van alle mogelijkheden. De doelgroepen zijn niet alleen bewoners en particuliere eigenaren, maar ook VVE’s, gemeenten en woningcorporaties.”

Binnenmuurisolatie
Het nog niet gerenoveerde trappenhuis zorgt voor een groot contrast met het gemoderniseerde appartement op de bovenste verdieping. Tien centimeter dikke binnenmuurisolatie heeft van de spouwloze steensmuur uit de jaren vijftig een ondoordringbare laag gemaakt. “Dat zet echt zoden aan de dijk als het gaat om wooncomfort en energiekosten”, zegt Nico Beijnen van Recticel Insulation. Een kunstig opengewerkte hoek van het appartement maakt zichtbaar hoe de hoogwaardige isolatie met een geïntegreerde afwerklaag van gipsplaat direct op de muur is bevestigd.

“In vergelijking met de traditionele glaswol verlies je veel minder binnenruimte. Door de veel hogere isolatiewaarde is dik isoleren niet meer nodig. Bovendien wordt deze prefab isolatie direct waterpas tegen de binnenmuren verlijmd. Na het afwerken van de stuiknaden is het systeem al klaar voor behang of stucwerk. Simpeler en sneller kan het eigenlijk niet. Een andere oplossing van Recticel Insulation is het geventileerde buitengevelisolatiesysteem Isofinish^®, dat we op het balkon laten zien. Dat heeft andere interessante voordelen. Zo hoef je tijdens de montage niet in de woningen te werken en verlies je helemaal geen binnenruimte. Bovendien kan een belangrijke esthetische verandering worden doorgevoerd, of juist worden gekozen voor exact hetzelfde gevelaanzicht. Het droomscenario voor de creatieve architect.”

Omdat grote groepen nieuwsgierigen op het platte dak tot overlast zouden leiden, is in het appartement een periscoop geïnstalleerd. Die biedt zicht op de zonnepanelen die elektriciteit opwekken en de zonneboiler die het douchewater voorverwarmt. De groene dakafwerking van sedum is aangebracht op Polygrow^®, een lichtgewicht substraat van Recticel. Dit groendaksysteem heeft een geluidsisolerende werking in alle jaargetijden, draagt bij aan de biodiversiteit in de stad en houdt regenwater vast. Toepassing van dit soort groene daken op grote schaal voorkomt overbelasting van de stadsriolering bij overvloedige regenval. Een zonnebuis zorgt voor directe daglichttoetreding in de raamloze badkamer. Een HR-ketel aangevuld met een warmtepomp voedt de vloerverwarming. Sjaak Besseling vindt die warmtepomp het meest fascinerende onderdeel van de modelwoning, maar denkt niet dat deze techniek in grote renovatieprojecten veel toepassing zal vinden. “Uiteindelijk moet het natuurlijk ook financieel haalbaar zijn, en zo’n warmtepomp is meer op zijn plaats in energieneutrale nieuwbouw. Wij zullen bij renovaties kiezen voor de maatregelen die per saldo het meeste opleveren.”

Gezondheid en functionaliteit
Een zorgvuldige uitvoering en onderlinge afstemming van alle maatregelen was het onderwerp van de kennissessie. Willem Koppen van bouwkundig expertisebureau Koppen VastGoed maakte aan de hand van praktijkvoorbeelden duidelijk dat in bouw- en renovatieprojecten veel fouten worden gemaakt die grote gevolgen kunnen hebben. ‘Onbewuste onbekwaamheid’ wordt vaak zichtbaar in kwaliteitscontroles van de isolatieschil, waterwering en kierdichtheid van gebouwen. Op het eerste gezicht kleine onvolkomenheden leiden gemakkelijk tot gebouwen die verre van energiezuinig zijn.

Koppen pleit voor energiezuinigheid als ‘bijverschijnsel’ van een sterke focus op gezondheid en functionaliteit. Mensen brengen gemiddeld 70 procent van hun tijd door in gebouwen. Met het oog op allerlei schadelijke stoffen moet een gezond binnenklimaat voorop staan. Een goed voorbeeld is het streven naar luchtdichtheid. Zonder hoogwaardige ventilatie die zorgt voor een constante lichte overdruk kun je daar beter helemaal niet aan beginnen.

In de praktijk draait het in de bouw te weinig om de werkelijke prestaties, waardoor alle goede intenties hun doel maar al te vaak voorbij schieten. Sterker nog: liefst driekwart van alle nieuw opgeleverde woningen voldoet niet eens aan het Bouwbesluit, dat door Koppen de ‘ondergrens’ wordt genoemd. Slechter mag het niet, maar door gebrek aan aandacht voor details gebeurt dat toch voortdurend. Bij het isoleren moeten bouwers zich niet alleen afvragen of het materiaal is aangebracht, maar vooral of het ook echt werkt. Zolang dat geen uitgangspunt is, zegt zelfs de nieuwe maatstaf van het Energielabel weinig tot niets.

Trias Energetica
Voor Willem Koppen is de Trias Energetica een waardevolle leidraad als het gaat om duurzaam en energiezuinig bouwen en renoveren. De eerste stap is altijd gericht op beperking van het energieverbruik. Goed isoleren is daarvan een cruciaal onderdeel. Pas als de mogelijkheden op dit gebied echt zijn benut volgt de tweede stap, het maximaal gebruik van duurzame energiebronnen. Voor de restvraag maak je dan in de derde stap zo efficiënt mogelijk gebruik van fossiele brandstoffen. De volgorde is belangrijk, omdat de eerste stap de meest duurzame is en de derde het minst.

In de modelwoning vestigen bordjes met uitleg ook de aandacht op die volgorde. Zonnepanelen hebben weinig zin als elders in de woning nog een oude vrieskist energie staat te slurpen. Muurisolatie, radiatorfolie, spaarlampen en de waterbesparende douchekop komen altijd vóór technische installaties zoals zonneboilers en warmtepompen aan de beurt.

De renovatiepartners Bluedec, Itho Daalderop, Recticel Insulation, Rendon, Sempergreen, Topdak Dakbedekkingen en Tremco illbruck hebben met aandacht voor alle details hun inspanningen nauwkeurig op elkaar afgestemd. Het leidde tot een indrukwekkende labelsprong van G naar A++, en tot volop inspiratie voor alle navolgers van het goede voorbeeld. Dick van ‘t Slot: “De partners hebben zich heel constructief opgesteld. Dat is in mijn ogen een voorwaarde voor succes. In grote renovatieprojecten is om de tafel gaan met de juiste partners beter dan proberen het allemaal zelf te doen. Samenwerken aan de beste oplossingen, samen risico’s delen en problemen oplossen zorgt voor betrokkenheid en kwaliteit.”

› Terug naar vorige pagina